Choroby zakodowane w komórkach [ROZMOWA, WIDEO, GALERIA ZDJĘĆ]

Proszę powiedzieć, kto najczęściej trafia na pani oddział?
Oddział Reumatologii w Szpitalu Specjalistycznym w Kościerzynie jest jednym z nielicznych oddziałów w woj. pomorskim, który oferuje pacjentom kompleksową opiekę reumatologiczną począwszy od szerokiej diagnostyki obrazowej i laboratoryjnej (w tym immunologicznej) poprzez leczenie farmakologiczne nowoczesnymi metodami przy udziale leków biologicznych (w ramach programów terapeutycznych NFZ), uzupełniając to leczenie indywidualizowaną rehabilitacją i psychoedukacją. Oddział liczy 20 łóżek, rocznie hospitalizowanych jest tutaj ok. 600 chorych. Są to pacjenci z zapalnymi schorzeniami układu ruchu. Ponad 75 % chorych stanowią osoby do 65 r.ż., czyli osoby potencjalnie czynni zawodowo. Choroby zapalne układu ruchu są plagą naszej cywilizacji. Stanowią najczęstszą przyczynę orzeczeń o nie-pełnosprawności i niezdolności do pracy w Polsce. Dlatego tak ważne jest, aby choroby te wcześnie rozpoznawać i włączać właściwe leczenie. Tylko wówczas leczenie może być skuteczne i zapobiegać powstawaniu niepełnosprawności. Oddział ukierunkowany jest na wczesną diagnostykę zapalnych chorób stawów i kompleksowe leczenie agresywnych postaci zapalnych chorób stawów. W oddziale zatrudnionych jest 4 lekarzy specjalistów reumatologów, oddział współpracuje z Zakładem Rehabilitacji zatrudniającym wyspecjalizowanych rehabilitantów, Zakładem Diagnostyki Obrazowej, Pracownią Rezonansu i Zakładem Diagnostyki Laboratoryjnej oferującym na miejscu badania immunologiczne.

Co to jest reumatyzm?
"Reumatyzm" jest pojęciem ogólnym, potocznie określa się nim zapalne choroby stawów, czasami pacjenci rozumieją to również jako chorobą zwyrodnieniową. Pierwotnie dotyczył tylko jednego schorzenia, które dzisiaj nazywane jest reumatoi-dalnym zapaleniem stawów (RZS). Reumatoidalne zapalenie stawów jest przewlekłą zapalną chorobą autoimmunolo-giczną zajmującą wszystkie elementy stawów, która nieleczona prowadzi do ich nieodwracalnego uszkodzenia. Najczęściej uszkodzeniu ulegają stawy rąk, stóp, stawy kolanowe, łokciowe, rzadziej dochodzi do zajęcia stawów barkowych i biodrowych. RZS jest bardzo częstą chorobą, bo dotyczy ok. 1% populacji. Inne zapalne choroby stawów, które mogą wystąpić u chorych nawet w bardzo młodym wieku, to: zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), które dotyczy głównie stawów krzyżowo biodrowych oraz stawów między kręgowych i więzadeł kręgosłupa, a polega na stopniowym usztywnianiu się i zrastaniu tych stawów. Inną chorobą z kręgu chorób reumatycznych to łuszczycowe zapalenie stawów, przebiegające w sposób podobny do obu wyżej opisanych, a współwystępujące z łuszczycą skóry i paznokci.
Do chorób reumatycznych należą też rzadsze schorzenia, nie zawsze kojarzące się z chorobami stawów. Są to tzw. choroby układowe tkanki łącznej. Są to choroby o podłożu autoimmunologicznym, w których objawy mogą dotyczyć wszystkich układów i narządów, które zbudowane są z tkanki łącznej. Należą do nich toczeń rumieniowaty układowy (SLE), sklerodermia, choroba Sjógrena, zapalenie skórno-mięśniowe itp.
Do chorób stawów z kręgu reumatycznych, u których podłożem są zaburzenia metaboliczne, a stanowiących duży procent hospitalizacji w naszym oddziale jest dna moczanowa. Polega ona na odkładaniu się kryształów moczanu sodu w stawach i tkankach okołostawowych, wywołując miejscowy odczyn zapalny. Często choroba ta imituje reumatoidalne zapalenie stawów. Do kręgu reumatycznych chorób zalicza się także choroby metaboliczne kości, w tym osteoporozę.

Kto najczęściej choruje?
Ogólnie na choroby reumatyczne chorują wszyscy, od niemowląt do wieku starczego. U dzieci rozpoznaje się młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS), u młodych dorosłych najczęściej występuje ZZSK (częściej u mężczyzn), u kobiet po porodach czy w okresie menopauzy często rozpoczyna się RZS. RZS również może pojawić się w wieku podeszłym. U ludzi po 60 r.ż. często rozpoznaje się polimialgię reumatyczną. Choroby układowe tkanki łącznej rozpoznaje się w każdym wieku, toczeń, szczególnie dotyczy kobiet w wieku rozrodczym.
Czy można się ustrzec przed tymi schorzeniami? Jakie są przyczyny chorób reumatycznych?
Niestety schorzenia te nie mają poznanej przyczyny. Wiadomo zaś, że istotne znaczenie mają czynniki genetyczne, czyli choroby zakodowane są w naszych komórkach (są dziedziczone), oczywiście nie u wszystkich muszą się ujawnić, ale istnieje duże ryzyko, że jeśli choroba występowała w rodzinie, to może wystąpić u nas. Często takim mechanizmem spustowym, który prowadzi do ujawnienia się choroby autoimmunologicznej, jest infekcja wirusowa, stres, zabieg operacyjny, zaburzenia hormonalne itp. W związku z tym trudno się uchronić przed nimi. Niemniej jednak, mając świadomość obciążenia, można je wcześnie wykryć i skutecznie leczyć. Im wcześniejsze rozpoczęcie właściwego leczenia, tym szanse na długotrwałe remisje, czyli okresy bez objawów choroby, są większe. W przypadku tych chorób, niestety nie mówimy o wyleczeniu, a jedynie o remisji.

Jak zauważyć pierwsze objawy choroby? Na co zwrócić uwagę ?
Każde zapalenie 1 lub więcej stawu, niezwiązane z urazem lub ewidentnym przeciążeniem (uprawiany sport lub praca fizyczna), szczególnie u chorych w młodym wieku, z dziedzicznymi obciążeniami, powinno zostać wyjaśnione przez reumatologa. Naszą uwagę również powinien zwrócić brak poprawy w zakresie dolegliwości bólowych ze strony stawów pomimo leczenia p-bólowego standardowymi lekami, dodatkowe objawy pozastawowe takie jak zapalenia spojówek, błony naczyniowej oka, zmiany skórne, szczególnie pojawiające się po ekspozycji na promieniowanie UV, przewlekłe biegunki, niedokrwistość.

Czy istnieje skuteczne leczenie chorób reumatycznych?
Choroby reumatyczne o podłożu autoimmunologicznym nie dają się wyleczyć, bo nie znamy ciągle przyczyny pojawiających się zaburzeń w naszym układzie odpornościowym. Choroby o łagodnym przebiegu są skutecznie prowadzone przy pomocy leków p-zapalnych, które wyciszają objawy choroby. W cięższych przypadkach konieczna jest głębsza ingerencja lekami modyfikującymi przebieg choroby, takimi jak np. metotreksat. W najcięższych, agresywnych postaciach zapaleń stawów, często opornych na wcześniejsze leczenie możemy stosować najnowocześniejsze leki, które działają na najwcześniejszym etapie odpowiedzi immunologicznej, likwidując lub znacznie zmniejszając objawy choroby. Leki te są podawane zazwyczaj podskórnie lub dożylnie. Są one refundowane przez NFZ w ramach programów terapeutycznych, które prowadzi nasz oddział. Leczenie chorób reumatologicznych powinno być leczeniem kompleksowym. Bardzo ważną rolę odgrywa psychoedukacja oraz rehabilitacja. Są one niezwykle istotne w procesie akceptacji choroby, akceptacji przewlekłego leczenia, akceptacji ograniczeń związanych z samą chorobą i leczeniem, radzenia sobie z jej skutkami. Również odpowiednio dobrana i wkomponowana w proces leczenia rehabilitacja przynosi znaczne korzyści w ograniczaniu pojawiającej się z czasem niepełnosprawności.

Jaki jest wpływ chorób reumatycznych na inne narządy?
Choroby zapalne tkanki łącznej same w sobie, co jest związane z ich istotą, mogą dotyczyć innych układów niż układ ruchu. W przebiegu chorób tkanki łącznej mogą występować objawy ze strony płuc i opłucnej, serca, układu nerwowego, nefropatie, choroby układu naczyniowego itp. Również samo leczenie chorób reumatycznych może obciążać inne narządy wewnętrzne, szczególnie nerki, wątrobę, układ sercowo-naczyniowy. Bardzo ważne jest rozróżnienie, co jest obrazem choroby, co nie jest z nią związane, tylko współistnieje, a co jest powikłaniem leczenia. Dlatego każdy chory wymaga bardzo indywidualnego podejścia do diagnostyki i leczenia. Nie można zapomnieć o chorych, u których występują objawy chorób reumatycznych (bóle i obrzęki stawów, bóle mięśniowe, bóle kostne), a związane są z zupełnie innymi chorobami, w tym najniebezpieczniejszymi, tj. chorobami nowotworowymi. Często pacjenci trafiają do reumatologa, który dopiero rozpoznaje najczęściej zaawansowaną już chorobę nowotworową. Bo nie każdy ból z towarzyszącymi podwyższonymi parametrami stanu zapalnego to zapalna choroba tkanki łącznej.

Czy reumatolog zajmuje się także chorobami kości?
Tak, szczególnie osteoporozą, czyli chorobą związaną ze zmniejszeniem masy kostnej, której konsekwencjami są złamania. Jest to zupełnie inna choroba niż dotychczas omówione. Wiąże się ona najbardziej z naszym stylem życia, chociaż czynniki genetyczne też odgrywają tutaj niebagatelną rolę. Tutaj bardzo ważna jest profilaktyka stosowana od wczesnej młodości, a niemalże od dzieciństwa, zdrowe odżywianie się, prawidłowa podaż wapnia i witaminy D3, aktywność fizyczna, unikanie używek, takich jak papierosy i alkohol, kawa.

Proszę powiedzieć, o co pyta pacjenta reumatolog?
Jakie są dolegliwości, jak długo trwają, czy są ciągłe, czy występują okresowo, czy w rodzinie występowały jakieś choroby reumatyczne, na co chorował wcześniej pacjent, na co choruje przewlekle itp.
Jak długo obecnie czeka się na wizytę u specjalisty? Ilu pacjentów w ciągu roku korzysta z poradni i oddziału?
Niestety w szpitalu nie działa Poradnia Reumatologiczna od 2 lat, kiedy to Narodowy Fundusz Zdrowia nie podpisał z nami umowy. Mamy jednak nadzieję, że kolejny konkurs ofert zakończy się podpisaniem nowej umowy, niestety będzie to mogło się zdarzyć dopiero w 2016 roku. Obecnie w kościerskim szpitalu działa tylko Oddział Reumatologiczny. Do oddziału, w sytuacjach nagłych pacjenci przyjmowani są natychmiast. Jeśli nie ma potrzeby hospitalizacji w trybie nagłym, chorzy wpisywani są na listy oczekujących w zależności od nasilenia schorzenia reumatologicznego i chorób współistniejących. W ramach naszego kontraktu z NFZ możemy hospitalizować jedynie ok. 600 pacjentów rocznie, tj. ok. 50 miesięcznie. Potrzeby jednak są dużo większe.